TEN-T Avrupa Ulaşım Ağı (Trans-European Transport Networks)

 Avrupa Ulaşım Ağı (Trans-European Transport Networks)

 

            Avrupa ulaşım ağı (TEN-T); ekonomik ve sosyal bütünlüğü sağlamak amacıyla, ekonomik rekabet edebilirlik ve dengeli ve sürdürülebilir bir kalkınmanın ana parçasını oluşturmak amacıyla kurulmuştur. Avrupa ulaşım ağının yol haritası Temmuz 1996’da Avrupa Parlementosu tarafından kabul edilmiş, ağın tamamlanması için 2010 yılı hedeflenmiş, buna karşın, gelişmeler istenilen düzeyde olmamıştır. 1998 yılında yapılan değerlendirmede 1996-1997 döneminde 38 milyon Euro’nun harcandığı fakat ağın tamamlanabilmesi için 2010 yılına kadar 450 milyon Euro gerektiği bildirilmiştir. Bunun üzerine 2001 yılında “Beyaz Kitap: 2010 ulaşım politikaları”, ulaşım politikalarını belirlemek üzere imzalanmıştır. Beyaz Kitap, ulaşım yatırımlarında bazı önceliklerin ve koridorların  belirlenmesini sağlamıştır. 2003 yılının sonunda temel bir revizyona gidilip, kısa yol deniz taşımacılığı için “deniz otobanları”, genişleme ve doğu ulaşım koridorları için “pan-Avrupa” kavramları yerleştirilmiştir. Ayrıca Avrupa Ulaşım Ağı (TEN-T); Galileo –Avrupa uydu navigasyon sistemi- ve ERTMS –Avrupa demiryolu trafiği yönetim sistemi- gibi büyük teknoloji projelerini de kapsamaktadır.

             2020 yılında TEN-T projesinin tamamlanmasıyla 89.500 km. yol, 20.000 km.’si hızlı tren olmak üzere 94.000 km. demiryoluna ulaşılması hedeflenmektedir. Ayrıca 210 iç limanı kapsayan 11.250 km.’lik iç suyolu sistemi, 294 liman ve 366 havaalanı olacağı düşünülmektedir. 2004 yılında yapılan bir çalışmaya göre TEN-T’nin belkemiğini oluşturan 30 hattın tamamlanmasıyla trafik sıkışıklığında %14 oranında düşüş olacaktır. Bunun bölgeler arası faydası yıllık 8 Milyar Euro olarak hesaplanmıştır. 2000 ile 2020 yılları arasında yük taşımacılığının Avrupa Birliğine yeni katılan ülkelerle birlikte üçte ikiden daha fazla artacağı hesap edildiğinde TEN-T projelerinin ne kadar önemli olduğu bir kez daha anlaşılmaktadır. Bu hatların tamamlanması çevresel anlamda da büyük faydalar sağlayacaktır. 2020 yılında taşımadan kaynaklı CO2 emisyonu bu güne göre % 38 daha fazla olacaktır. 30 öncelikli hattın tamamlanmasıyla bu artış % 4 oranında düşüş gösterip yıllık 6.3 Milyon-Ton daha az CO2 emisyonunu sağlayacaktır.

             2004 yılında, 30 öncelikli hattın 2020 yılında tamamlanmasının toplam maliyeti 225 Milyar Euro olarak hesaplanmıştır. Diğer projelerle birlikte bu miktar 600 Milyar Euro’yu aşmaktadır. 30 öncelikli hat için gerekli para Avrupa GSMH’nın % 0.16’sını oluşturmakla birlikte katacağı ekonomik büyüme GSMH’nin % 0.23’üne denk gelmektedir. 2005 yılına kadar Avrupa fonlarından 5 Milyar Euro TEN-T projeleri için harcanmıştır. 2007-2013 döneminde bu oran daha da artarak 20.35 Milyar Euro’ya çıkacaktır. Bu miktar projelerin tamamlanabilmesi için küçük bir oran olup, geri kalan kısım için  Avrupa Birliği kamu kesimi özel sektör işbirliklerini teşvik etmektedir.

No	Tablo 2.1 AVRUPA’DA ULAŞTIRMA ALTYAPISI İÇİN SEÇİLMİŞ ÖNCELİKLİ 30 HAT VE PROJE
1	Berlin–Verona/Milano–Bologna–Naples–Messina–Palermo Demiryolu Hattı
2	Paris–Brüksel–Köln–Amsterdam–Londra Hızlı Demiryolu Hattı
3	Güney-Batı Avrupa Hızlı Demiryolu Hattı
4	Doğu Hızlı Tren Hattı
5	Betuwe Hattı
6	Lyon–Trieste–Divaca/ Koper–Divaca–Ljubljana–Budapeste–Ukrayna Sınırı Demiryolu Hattı
7	Igoumenitsa/Patras–Athina–Sofya–Budapeste Otobanı
8	Portekiz/İspanya- Avrupa Kombine Hattı
9	Cork–Dublin–Belfast–Stranraer Demiryolu Hattı
10	Malpensa Havaalanı
11	Oresund Sabit Hattı
12	Kuzey Demiryolu/Karayolu Üçgeni
13	İngiltere/İrlanda/Benelux Karayolu
14	Batı Kıyısı Ana Hattı
15	Galileo
16	Sines/Algeciras-Madrid-Paris Demiryolu Yük Taşımacılığı Hattı
17	Paris-Strazburg-Stuttgart-Viyana-Bratislava Demiryolu Hattı
18	Rhine/Meuse-Tuna İçsuyolu Hattı
19	İber Yarımadası Hızlı Tren Koordinasyonu
20	Fehmarn Belt Demiryolu Hattı
21	Deniz Otobanları Hatları
22	Atina–Sofya–Budapeste–Viyana–Prag– Nuremberg/Dresden Demiryolu Hattı
23	Gdansk–Warsaw–Brno/Bratislava–Viyana Demiryolu Hattı
24	Lyon/Genova–Basle–Duisburg–Rotterdam/Antwerp Demiryolu Hattı
25	Gdansk–Brno/Bratislava–Viyana Demiryolu Hattı
26	İrlanda/İngiltere/Avrupa Demiryolu/Karayolu Hattı
27	Varşova–Kaunas–Riga–Tallinn–Helsinki Baltık Demiryolu Hattı
28	Brüksel–Lüxemburg–Strasbourg Demiryolu Hattında "Eurocapril" Projesi
29	Ege/Adriyatik İntermodal Koridoru Demiryolu Hattı
30	Seine–Scheldt İçsuyolu Hattı

 

          TEN-T Kapsamında Bazı Öne Çıkan Kavramlar ve Projeler

Kısa Deniz Yolu Taşımacılığı

 Avrupa Birliği’ne üye ülkeler, karayolundaki yük yoğunluğunu azaltmak amacıyla çevreye daha az zararlı olan, taşıma maliyeti daha az ve çok türlü taşımacılıkta önemli bir yeri olan denizyolu taşımacılığının payını arttırmayı hedeflemektedirler. Bu doğrultuda yüklerin denizlere kaydırılması için Kısa Mesafeli Denizyolu Taşımacılığı (SSS-Short Sea Shipping) kavramı geliştirilmiştir.

            Kısa Mesafeli Denizyolu Taşımacılığı; Avrupa limanları arasında ve bu limanlar ile Avrupa ülkesi olmayıp, Avrupa sınırlarındaki kapalı denizlere kıyısı olan ülkeler arasında yapılan yolcu ve yük taşımacılığıdır. Bu tanıma göre; kısa mesafeli deniz yolu taşımacılığı, iç su yolları ve uluslar arası deniz taşımacılığını, ana limanlara bağlantı yapan feeder hizmetleri, kıyı boyunca ve adalara yapılan taşımacılık ile nehir ve göllerde yapılan taşımacılığı kapsamaktadır. Bu bağlamda kısa mesafeli denizyolu taşımacılığı; Avrupa Birliği’ne üye ülkeler ile Akdeniz, Karadeniz ve Baltık Denizi’ne kıyısı olan devletler ve Avrupa Ekonomik Alanı’na üye olan Norveç ve İzlanda arasında yapılan denizyolu taşımacılığını kapsamaktadır. Bu tür taşımacılık kısaca, Avrupa Ulaştırma Bakanları Konferansı’nda (ECMT) belirtildiği gibi Atlantik geçişi yapmayan kısa mesafeli ve kısa süreli denizyolu taşımacılığı şeklinde tanımlanabilir. Kısa Mesafeli denizyolu taşımacılığı, sadece karayolu taşımacılığına bir alternatif olmayıp, ayrıca değişik ulaşım türlerinin entegrasyonu ile oluşan kombine taşımacılık ağında yer alan ve lojistik hizmetlerin optimizasyonunu amaçlayan bir işlevi de bulunmaktadır.

            Avrupa Birliği’nde “Kısa Mesafeli Denizyolu Tanıtım Merkezleri” (SPC – Short Sea Promotion Center) kurulmuştur. Bu merkezler Avrupa Birliği’ne üye ve denize kıyısı olan 16 ülkede kurulmuştur. Bu tesisler kısa mesafeli denizyolu taşımacılığında teşvik ve iletişim olgularının temel merkezi olarak hizmet vermekte olup, bünyesinde barındırdıkları elektronik ağ sistemi ile eş zamanlı görüşmelerin gerçekleşmesine ve oluşturdukları veri tabanı ile bilgi alışverişine yardımcı olmaktadır.

            Kısa mesafeli denizyolu taşımacılığını geliştirmek için  TEN-T kapsamında Deniz Otobanları (Motorways of Sea) projesi geliştirilmiştir. Beyaz kitapta da vurgulanan Deniz Otobanları; deniz odaklı yeni bir intermodal lojistik zinciridir. Gelecekte ulaşım organizasyonlarına temel bir değişiklik getireceği düşünülen bu proje daha sürdürülebilir ve ticari açıdan diğer türlere göre daha verimli olacaktır. Deniz Otobanları projelerinde 3 temel amaç güdülmektedir. Bunlar; yük trafiğinin deniz temelli hatlara kaydırılması, uyumun arttırılması ve karayolundaki tıkanıklığın azaltılmasıdır. Deniz otobanları projesi 2007-2013 döneminde daha fazla önem kazanmış, hibe fonları için ayrı bir bütçe oluşturulmuştur. Deniz Otobanları projelerinin üzerinde geliştirilmesi için dört koridor belirlenmiştir.             Bunlar:

 -          Baltık Denizi Otobanı:  Baltık denizi Ülkelerini Kuzey Denizi ve Baltık Denizi’ni kullanarak Orta ve Batı Avrupa Ülkeleri’ne bağlayan hat,

-          Batı Avrupa Deniz Otobanı: İspanya ve Portekiz’i Atlantik üzerinden Kuzey Deniz’e bağlayan hat,


-          Güney-Doğu Avrupa Deniz Otobanı: Adriyatik Denizi’ni Ege ve Doğu Akdeniz’e bağlayan hat,

-          Güney-Batı Avrupa Deniz Otobanı: İspanya, Fransa, İtalya ve Malta’yı kapsayan Batı Akdeniz’i, Karadeniz’i de kapsayacak şekilde Güney-Doğu Avrupa’ya bağlayan hat.

             Galileo Projesi

            Galileo, Avrupa Birliği ve Avrupa Uzay Ajansı tarafından başlatılan bir uydu navigasyon sistemidir. Bu sistem ulaşım sektörü (araç konumunun belirlenmesi, hat araştırması, hız kontrolü, güvenlik sistemleri vb.), sosyal hizmetler (engelli ve yaşlılara yardım amaçlı), adalet ve gümrük hizmetleri (suçluların takibi, gümrük kontrolü vb.), kamu hizmetleri ( coğrafi bilgi sistemleri), arama ve kurtarma çalışmaları ve yön bulmak için coğrafi konum bilgisi vermeye yönelik 30 uydu ve yer sisteminden oluşmaktadır. Projenin tanımlama ve geliştirme aşamaları tamamlanmış olup ticari amaçlara yönelik kullanım aşaması üzerinde çalışılmaktadır.